Entegre Havza Rehabilitasyonunda Ekonomik ve Sosyal Koşulların Belirlenmesi Üzerine Bir Saha Araştırması
Entegre Havza Rehabilitasyonunda Ekonomik ve Sosyal Koşulların
Belirlenmesi Üzerine Bir Saha Araştırması
Şensoy Hüseyin 1, Şendağlı Ahmet 2
Özet
2000’li
yıllardan sonra yağış havzalarında doğal kaynaklarla birlikte sosyal ve
ekonomik koşulların da doğru yönetilmesi önem kazanmaya başlamıştır. Kırsal
kesimde yaşayan insanların sosyal ve ekonomik olanaklarının yüksek olması, aynı
zamanda yağış havzalarında doğal kaynaklar üzerindeki baskıyı da azaltacaktır.
Bu noktadan hareketle, bu çalışmada Denizli ili Karanfilli havzasında göç,
eğitim durumu, ulaşım-üstyapı ve altyapı olanakları, üretilen tarımsal ve
hayvansal ürünler, gelir kaynakları dağılımı gibi sosyal ve ekonomik olanaklar
belirlenmiştir. Havzada en önemli sorun göç ve insan gücü azlığıdır. Diğer
yandan yem bitkileri ve bal üretimi ile büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinin havzada
ekonomik gelir getirisi hususunda öne çıktığı görülmektedir.
Anahtar
Kelimeler: Karanfilli havzası, Denizli, sosyal ve ekonomik koşullar
A Field Study on Determining the Economic
and Social Conditions in Integrated Watershed Rehabilitation
Abstract
After the 2000s, the proper management of
the social and economic conditions with the natural resources in the watersheds
began to gain importance. The high social and economic conditions of the people living in rural
areas will also reduce the pressure on the natural resources in the watersheds. From this point of view, in this study,
social and economic opportunities such as migration, educational status,
transportation-superstructure and infrastructure facilities, agricultural and
animal products, distribution of income sources were determined. The most important problem in the basin is
the lack of migration and manpower. On the other hand, it is observed that forage crops and honey production
and cattle breeding stand out in the economic income point of the basin.
Key Words: Karanfilli basin, Denizli,
social and economic conditions
1. Giriş
Havza
yönetimi, 1960’li yıllardan önce genellikle havzadaki doğal kaynakların,
özellikle de su ve toprak kaynaklarının planlama, uygulama ve yönetimi şeklinde
algılanan klasik bir kavram olarak öne çıkmaktaydı (Copeland 1961). 1990’lı
yıllara gelindiğinde verimlilik ve sürdürülebilirlik kavramlarının da bu kavram
içine ilave edildiği görülmektedir (Kerr 2002). 2000’li yıllar, havza yönetimi
yaklaşımında birçok şeyin değiştiği ve havza yönetimi kavramına birçok yenilik
ve önceliğin eklendiği dönemler olarak ön plana çıkmaktadır. Bu zaman dilimi,
havza yönetimi yaklaşımı çerçevesinde ilgili kurum ve kuruluşlar arasında
koordinasyon ve işbirliğinin sağlanması gerektiğinin de farkına varıldığı bir
dönem olarak değerlendirilebilir. 1970’li yıllardan 2000’lere doğru gelişen bu süreç,
havza yönetimi kavramının, entegre havza yönetimi kavramına evrildiği bir süreç
şeklindedir. Bu gelişimde, karar verme ve uygulama aşamalarında yalnızca devlet
kurum ve kuruluşlarının ya da resmi otoritelerin tek yetkili olması tekelinin
kırılıp; sürece yerel halkın ve ilgili sivil toplum kuruluşlarının dahil olmasının
da etkisi mevcuttur. Bu bakış açısından yola çıkan Reddy vd. (2017) havza
kaynaklarının planlanma ve uygulaması aşamasında hidrolojik
havza birimi olarak sosyo-ekonomik
ve sosyo-politik ünitelerin de ele alınması gerektiğini belirterek; havza
yönetiminde sosyal olguyu biraz daha ön plana çıkarmıştır. Bu değerlendirmeler
çerçevesinde havza yönetim biçiminin şekillendirilmesi gerektiği olgusu, günümüz
havza yönetimi anlayışında da kendine yer bulmaktadır (Sanchez vd. 2014;
Hibbard vd. 2015; Liu vd 2015).
Havza yönetiminin
sosyal tarafını ön plana çıkarma noktasından hareket edilerek, bu çalışmada, örnek
bir havza üzerinden, entegre havza yönetiminin bir bileşeni olan sosyo-ekonomik
durum tespiti ve değerlendirmesi yapılmıştır.
Çalışmanın ana
amacı Karanfilli
havzasında yaşayan insanların sosyo-ekonomik durumlarını belirlemek; yöredeki
yaşam kalitesini ve gelir durumunu ortaya koymak, havzanın sosyal ve ekonomik potansiyelinin
yerel ölçekte ve Türkiye ölçeğinde değerlendirmesini yapmaktır.
2. Materyal ve Yöntem
2.1 Çalışma Alanının Tanıtımı
Araştırma
sahası Karanfilli havzası Türkiye’de Batı Akdeniz havzası içinde, Denizli-Muğla
illeri sınırında yer almaktadır. Dalaman Çayı’nın bir kolu olan Karanfilli Çayı
havzası 28216 hektar büyüklüğünde olup; % 92,1’lik kısmı Denizli, % 7,9’luk
kısmı ise Muğla ili sınırları içindedir. Havza Denizli ili Çameli ilçesinin
batı, Muğla ili Dalaman ilçesinin doğu kısmında konumlanmıştır (Şekil 1). Karanfilli
Çayı havzası içinde toplam 13 köyün toprakları yer almaktadır. Akpınar,
Cevizli, Elmalı, Emecik, Karabayır, Kirazlıyayla, Sarıkavak ve Taşçılar bu
çalışmaya dahil edilmiştir. Bu sekiz köy toplam havza alanının % 91,9’unu
oluşturmaktadır. Diğer beş köyden dört tanesi (Ericek, Gökçekaya, Suçatı ve
Yolçatı) havza sınırları içinde çok küçük oranlarda (% 2,1) yer almaktadır.
Gürsu köyünün ise köy merkezi ve köyün büyük kısmı havza sınırları dışında
kaldığından çalışmaya dahil edilmemiştir (Şekil 2). Çalışma alanı 25791,6
hektardır.
Şekil 1. Karanfilli Çayı havzasının konumu
Şekil 2. Karanfilli Havzası, ana dere, bazı tepe noktaları ve
havzada yer alan köyler
2.2 Yöntem
Havza
içinde yer alan köylerin sosyal ve ekonomik durumlarının ortaya konulması
amacıyla nüfus miktarı ve değişimi, eğitim, göç ve ulaşım durumu, alt ve üstyapı
varlığı, enerji olanakları ve kullanımı, gelir kaynakları ve dağılımı, tarım alanı
miktarı, tarımsal üretim durumu, diğer üretim türleri, hayvan yetiştiriciliği
ve pazarlanan ürünlerin varlığı belirlenmiştir. Bu belirlemede TUİK, OGM ve her
köyün muhtarlık verileri ve köylülerin beyanları esas alınmıştır. Bu amaçla
Çameli Belediyesi Konferans salonunda 16.08.2016 tarihinde Karanfilli
Havzasında yer alan köylerin muhtar ve azaları ile bir toplantı yapılmıştır
(Şekil 3a). Sonrasında Karanfilli havzasında yer alan köylerde ayrı ayrı
toplantılar düzenlenmiştir (Şekil 3b).
Şekil 3. Karanfilli Havzası
sosyo-ekonomik durum değerlendirme toplantıları
a) Köy
yöneticileri değerlendirme toplantısı
|
b) Akpınar
Köyü değerlendirme toplantısı
|
Tablo
1’de çalışma sahasındaki köylerde yapılan değerlendirme toplantısı ve katılımcı
sayısı yer almaktadır. Bu çalışma kapsamında Karanfilli havzasında yaşayan
toplam nüfusun % 6.06’sı ile görüşülmüştür. Böylelikle, temsil noktasında benzer
çalışmalardaki toplam nüfus/katılımcı oranının çok üzerinde bir orana
ulaşılmıştır (Castro vd. 2016, Rodriguez-Caballero vd. 2017, Quintas-Soriano
vd. 2018). Çalışmada yüz yüze görüşme yöntemi uygulandığından anket yapılmamıştır.
Katılımcı
sayısının belirlenmesinde Cochran formülü kullanılmıştır (Cochran 1977)
no=
(1)
Formülde
no, Cochran sabitesi
z, z değeri (% 95
güven düzeyinde, α=0,05 için) 1,96
p, nüfus oranı 0,5
e, hata payı 0,05
alınmıştır. Katılımcı sayısı eşitlik 1’de elde
edilen değer üzerinden alttaki formül kullanılarak belirlenmiştir.
n=
(2)
Formülde n, gereken katılımcı sayısı
no, Cochran sabitesi (eşitlik 1
kullanılarak belirlenmiştir)
N, toplam nüfus sayısı
Tablo 2’ye göre havzada yaşayan daimi nüfus
5639 olup, eşitlik 1 ve eşitlik 2 yardımıyla belirlenen gerekli katılımcı
sayısı (n) 360’tır. Yapılan toplantılarda bu sayının % 95’ine denk gelen 342
rakamına ulaşılmıştır. Ancak Berhanu vd. (2015) hata payının (e) %10’dan az
olmasının kabul edilebilir olduğunu belirtmektedir. Bu durumda hata payı (e) 0,06-0,1
arasında bir değer alınabilmektedir. Hata payı (e), 0,06 alındığında n katılımcı
sayısı 255 olarak bulunmaktadır. Çalışmada yüz yüze görüşülen kişi sayısı 342
olup, bu değerin üzerindedir.
Tablo
1. Karanfilli havzası sosyo-ekonomik durum değerlendirme toplantısı katılımcı
sayısı
Köy Adı
|
Toplantı
Tarihi
|
Katılımcı
Sayısı
|
Toplam Nüfusa Oranı
|
||
Erkek
|
Kadın
|
Toplam
|
|||
Cevizli
|
16.08.2016
|
30
|
17
|
47
|
6,55 %
|
Emecik
|
17.08.2016
|
31
|
17
|
48
|
15,53 %
|
Akpınar
|
17.08.2016
|
42
|
15
|
57
|
13,07 %
|
Kirazlıyayla
|
18.08.2016
|
18
|
8
|
26
|
1,95 %
|
Karabayır
|
18.08.2016
|
30
|
6
|
36
|
5,07 %
|
Elmalı
|
19.08.2016
|
49
|
7
|
56
|
4,06 %
|
Taşçılar
|
19.08.2016
|
26
|
10
|
36
|
7,86 %
|
Sarıkavak
|
20.08.2016
|
30
|
6
|
36
|
12,00 %
|
Toplam
|
256
|
86
|
342
|
6,06 %
|
|
3 Bulgular
3.1 Nüfus Dağılımının Belirlenmesi
Karanfilli
havzasında yer alan köylerin nüfus dağılımı 2015 yılı TUİK verileri esas
alınarak belirlenmiştir. Köy nüfusu yaz ve kış mevsimlerinde farklılık
göstermektedir. Yaz döneminde havzada yer alan köylerin nüfusu % 35 oranında
artmaktadır. Bu değişim muhtarlık verileri ve havza köylerinde yapılan
çalışmalarla ortaya konmuştur (Tablo 2).
Tablo
2. Karanfilli havzasında yer alan köylerin nüfus dağılımı
Köy Adı
|
Köy Nüfusu*
|
Hane Sayısı
|
2015 Yılı Kış Nüfusu
|
2015 Yılı Yaz Nüfusu
|
||
Toplam
|
Erkek
|
Kadın
|
||||
Akpınar
|
436
|
220
|
216
|
200
|
436
|
700
|
Cevizli
|
718
|
372
|
346
|
350
|
718
|
950
|
Elmalı
|
1.378
|
740
|
638
|
400
|
1.378
|
1.700
|
Emecik
|
309
|
161
|
148
|
120
|
309
|
500
|
Karabayır
|
710
|
371
|
339
|
300
|
710
|
1.000
|
Kirazlıyayla
|
1.330
|
663
|
667
|
640
|
1.330
|
1.700
|
Sarıkavak
|
300
|
154
|
146
|
120
|
300
|
450
|
Taşçılar
|
458
|
227
|
231
|
150
|
458
|
650
|
Toplam
|
5.639
|
2.908
|
2.731
|
2.280
|
5.639
|
7.650
|
* URL 1, 2015 ve Muhtarlık Verileri
Karanfilli havzasında yer alan
köylerin 1985 yılı nüfus verileri de belirlenmiştir. Bu şekilde 1985-2015
arasında havzada yer alan köylerin nüfus değişimi ortaya konmuştur (Tablo 3).
Tablo
3. Karanfilli havzasında yer alan köylerin nüfus değişimi
Yıllar
|
Köyler*
|
Toplam
|
|||||||
Akpınar
|
Cevizli
|
Elmalı
|
Emecik
|
Karabayır
|
Kirazlıyayla
|
Sarıkavak
|
Taşçılar
|
||
2015
|
436
|
718
|
1.378
|
309
|
710
|
1.330
|
300
|
458
|
5.639
|
1985
|
876
|
1.009
|
1.732
|
562
|
872
|
1.334
|
478
|
484
|
7.347
|
Değişim
|
-56,8%
|
-28,8%
|
-20,4%
|
-45,0%
|
-18,5%
|
-2,9%
|
-38,5%
|
-5,5%
|
-23,2%
|
*URL 2,
2016
3.2 Eğitim
Durumunun Belirlenmesi
Havzada Elmalı ve Kirazlıyayla köylerinde ilk ve
ortaokul bulunmaktadır. Diğer köylerde taşımalı eğitim mevcuttur. Havzanın bu
köylerinde yerleşik öğrenciler, Elmalı ve Kirazlıyayla köylerinde veya Çameli
ilçesinde yer alan ilk ve ortaokullarda taşımalı sistemle eğitim görmektedir.
Köylerde lise bulunmamaktadır. Havza genelinde okuma yazma oranı erkeklerde
yaklaşık % 96, kadınlarda ise yaklaşık % 93 oranındadır (Tablo 4).
Tablo 4. Karanfilli havzasında yer alan
köylerde okur-yazarlık durumu
Okuma
Yazma
Oranı
|
Köyler
|
Ortalama
|
|||||||
Akpınar
|
Cevizli
|
Elmalı
|
Emecik
|
Karabayır
|
Kirazlıyayla
|
Sarıkavak
|
Taşçılar
|
||
Erkek
|
98
|
95
|
98
|
95
|
95
|
95
|
95
|
95
|
95,8
|
Kadın
|
95
|
90
|
98
|
90
|
95
|
90
|
90
|
90
|
92,9
|
3.3 Enerji
Kullanım Durumunun Belirlenmesi
Çalışma
sahası içinde yer alan 2280 hanenin yakacak, ısınma ve ısıtma amaçlı enerji
kullanımı belirlenmiştir. Isınma amaçlı odun ve kömür kullanıldığı, sıcak su
ısıtmasında ise büyük oranda güneş enerjisinden faydalanıldığı belirlenmiştir.
Isınma amaçlı odun kullanımı % 100 iken, kömür kullanımı %97,8 oranındadır.
Isıtma amaçlı güneş enerjisi kullanımı ise %79,4 oranında gerçekleşmektedir
(Tablo 5).
Tablo
5. Karanfilli havzasında yer alan köylerde enerji kullanım durumu
Enerji
Kullanım
Durumu
|
Köyler
|
Toplam
|
|||||||
Akpınar
|
Cevizli
|
Elmalı
|
Emecik
|
Karabayır
|
Kirazlıyayla
|
Sarıkavak
|
Taşçılar
|
||
Hane Sayısı
|
200
|
350
|
400
|
120
|
300
|
640
|
120
|
150
|
2280
|
Odun
|
200
|
350
|
400
|
120
|
300
|
640
|
120
|
150
|
2280
|
Kömür
|
150
|
350
|
400
|
120
|
300
|
640
|
120
|
150
|
2230
|
Güneş Enerjisi
|
180
|
250
|
350
|
100
|
200
|
500
|
100
|
130
|
1810
|
3.4 Ulaşım Alt ve Üst Yapı Durumunun
Belirlenmesi
Havzada
yer alan köylerin il-ilçe ve köy içi ulaşım durumu ve yol kalitesi ile içme
suyu, kanalizasyon, fosseptik, elektrik, internet gibi alt ve üstyapı imkanları
belirlenmiştir (Tablo 6).
Tablo 6.
Karanfilli Havzasında yer alan köylerde ulaşım, alt ve üstyapı durumu
Köy Adı
|
Ulaşım Altyapı/Yol
Durumu
|
Altyapı
|
İçme Suyu
|
Sıvı Atık
|
|||||||
Köy İçi Sokak
|
Köye Ulaşan
Yol
|
İlçe Merkezi
(km)
|
İl Merkezi
(km)
|
Toplu Ulaşım
|
Elektrik
|
İnternet
|
Şebeke Suyu
|
Ortak Çeşme
|
Kanalizasyon
|
Fosseptik
|
|
Akpınar
|
Kilit taş/stabilize
|
Asfalt
|
29
|
136
|
Günde bir
|
√
|
√
|
√
|
√
|
x
|
√
|
Cevizli
|
Kilit taş/ stabilize
|
Asfalt
|
7
|
114
|
Saat başı
|
√
|
√
|
√
|
√
|
x
|
√
|
Elmalı
|
Kilit taş/ stabilize
|
Asfalt
|
22
|
129
|
Saat başı
|
√
|
√
|
√
|
√
|
x
|
√
|
Emecik
|
Kilit taş/ stabilize
|
Asfalt
|
22
|
129
|
Günde bir
|
√
|
√
|
√
|
√
|
x
|
√
|
Karabayır
|
Kilit taş/ stabilize
|
Asfalt
|
30
|
137
|
Saat başı
|
√
|
√
|
√
|
x
|
x
|
√
|
Kirazlıyayla
|
Kilit taş/ stabilize
|
Asfalt
|
22
|
129
|
Saat başı
|
√
|
√
|
√
|
√
|
x
|
√
|
Sarıkavak
|
Kilit taş/ stabilize
|
Asfalt
|
22
|
129
|
Günde bir
|
√
|
√
|
√
|
x
|
x
|
√
|
Taşçılar
|
Kilit taş/ stabilize
|
Asfalt
|
26
|
133
|
Günde bir
|
√
|
√
|
√
|
√
|
x
|
√
|
(√)
Mevcut (x) Yok
3.5 Hayvan Varlığının Belirlenmesi
Çalışma
sahası içinde olan sekiz köyde küçük ve büyükbaş hayvan mevcudu belirlenmiştir. Karanfilli havzasında yer alan 8 köyde
yaklaşık 4900 küçükbaş hayvan bulunurken; 425’i yerli, 465’i melez ve 1.850’si
kültür ırkı olmak üzere yaklaşık 2.740 büyükbaş hayvan beslenmektedir (Tablo 7).
En fazla küçükbaş ve büyükbaş hayvan besleyen köy Elmalı’dır. Sarıkavak köyü, havzada
küçükbaş hayvancılık yapmayan tek köydür. En az büyükbaş hayvan bulunan köyler
ise Akpınar ve Sarıkavak köyleridir (Tablo 7).
Tablo 7. Karanfilli havzasında yer alan köylerde küçük ve büyükbaş
hayvan varlığı
Köyler
|
Küçükbaş
Hayvan Sayısı
|
Büyükbaş Hayvan
Sayısı
|
Genel
Toplam
|
|||||
Koyun
|
Keçi
|
Toplam
|
Yerli
|
Melez
|
Kültür
|
Toplam
|
||
Akpınar
|
0
|
200
|
200
|
0
|
0
|
100
|
100
|
300
|
Cevizli
|
100
|
300
|
400
|
0
|
0
|
300
|
300
|
700
|
Elmalı
|
300
|
1500
|
1800
|
200
|
100
|
600
|
900
|
2700
|
Emecik
|
50
|
100
|
150
|
50
|
50
|
500
|
600
|
750
|
Karabayır
|
100
|
100
|
200
|
60
|
100
|
100
|
260
|
460
|
Kirazlıyayla
|
300
|
700
|
1000
|
100
|
100
|
50
|
250
|
1250
|
Sarıkavak
|
0
|
0
|
0
|
0
|
100
|
0
|
100
|
100
|
Taşçılar
|
150
|
1000
|
1150
|
15
|
15
|
200
|
230
|
1380
|
Toplam
|
1000
|
3900
|
4900
|
425
|
465
|
1850
|
2740
|
7640
|
Yerli ineklerin süt verimi ortalama 5
kg/gün iken, melez ineklerde ortalama 13 kg/gün ve kültür ırkı ineklerde ise
ortalama 21 kg/gün süt sağılımı olmaktadır. Yerli iki yaşında bir dana ortalama
174 kg, melez ırkı iki yaşında bir dana ortalama 342 kg ve kültür ırkı iki
yaşında bir dana ise ortalama 407 kg gelmektedir.
3.6 Tarımsal
Üretim Durumunun Belirlenmesi
Karanfilli
havzasında sulu ve kuru tarım yapılmaktadır. Sulu tarım daha çok vadi içlerinde
sulama imkanları olan bölgelerde gerçekleşirken, kuru tarım genellikle vadi
orta ve üst kesimlerinde yapılmaktadır. Çalışma sahasında sulu ve kuru tarım
yapılan arazi varlığı Tablo 8’de yer almaktadır.
Tablo
8. Karanfilli havzasında yer alan köylerde sulu ve kuru tarım yapılan arazi
varlığı
Köyler
|
Sulu Tarım
Arazisi (ha)
|
Kuru Tarım
Arazisi (ha)
|
Toplam (ha)
|
Akpınar
|
150
|
150
|
300
|
Cevizli
|
50
|
400
|
450
|
Elmalı
|
120
|
340
|
460
|
Emecik
|
50
|
40
|
90
|
Karabayır
|
100
|
50
|
150
|
Kirazlıyayla
|
50
|
400
|
450
|
Sarıkavak
|
30
|
60
|
90
|
Taşçılar
|
100
|
50
|
150
|
Toplam
|
650
|
1490
|
2140
|
Sulu tarım
arazilerinde meyve ve yem bitkisi üretimi gerçekleştirilirken (Tablo 9); kuru tarım
yapılan alanlarda meyvenin yanında genellikle buğday, arpa, yulaf, mısır ve
nohut üretimi yapılmaktadır. Kuru tarım arazilerinde yem bitkisi ekimi yaygın
değildir (Tablo 10).
Tablo 9. Karanfilli havzasında yer alan köylerde sulanabilen
sahalarda üretilen tarım ürünleri
Köyler
|
Yem Bitkisi
|
Meyve
|
|||||||
Fiğ
|
Mısır
|
Yonca
|
Ceviz
|
Elma
|
Kiraz
|
||||
Verim
(ton/ha)
|
Ekilen saha (ha)
|
Verim (ton/ha)
|
Ekilen saha (ha)
|
Verim (ton/ha)
|
Ekilen saha (ha)
|
Verim
(Kg/ağaç)
|
Verim (Kg/ağaç)
|
Verim (Kg/ağaç)
|
|
Akpınar
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
80
|
-
|
75
|
Cevizli
|
7,5
|
20
|
40
|
5
|
-
|
-
|
80
|
-
|
-
|
Elmalı
|
10
|
12
|
40
|
18
|
24
|
5
|
70
|
200
|
70
|
Emecik
|
10
|
1
|
35
|
30
|
20
|
10
|
75
|
150
|
75
|
Karabayır
|
10
|
30
|
40
|
10
|
-
|
-
|
75
|
150
|
-
|
Kirazlıyayla
|
7,5
|
10
|
50
|
10
|
-
|
-
|
75
|
100
|
70
|
Sarıkavak
|
7,5
|
15
|
40
|
7
|
20
|
10
|
-
|
-
|
-
|
Taşçılar
|
6
|
10
|
50
|
10
|
15
|
5
|
80
|
150
|
-
|
Sarıkavak ve Kirazlıyayla köylerinde sulanmayan sahalarda yem
üretimi de yapılmaktadır. Kirazlıyayla köyünde 1 hektar ekili alan üzerinde 4
ton yonca ve 10 hektar ekili alan üzerinde 25 ton korunga üretimi yapılırken;
Sarıkavak köyünde 1 hektar ekili alan üzerinde 4 ton fiğ üretimi yapılmaktadır.
Tablo
10. Karanfilli havzasında yer alan köylerde sulanmayan (kuru) sahalarda
üretilen tarım ürünleri
Köyler
|
Tahıl
(ton/ha)
|
Meyve (kg/ağaç)
|
||||||
Arpa
|
Buğday
|
Mısır
|
Nohut
|
Yulaf
|
Badem
|
Fındık
|
||
Akpınar
|
3
|
3
|
-
|
-
|
3
|
-
|
-
|
|
Cevizli
|
5
|
20
|
-
|
-
|
5
|
30
|
-
|
|
Elmalı
|
-
|
34
|
1,8
|
-
|
-
|
-
|
30
|
|
Emecik
|
-
|
2
|
3
|
-
|
2
|
-
|
30
|
|
Karabayır
|
5
|
2,5
|
2
|
-
|
1
|
-
|
-
|
|
Kirazlıyayla
|
50
|
25
|
-
|
0,5
|
10
|
-
|
40
|
|
Sarıkavak
|
10
|
5
|
1,5
|
-
|
-
|
-
|
-
|
|
Taşçılar
|
20
|
3
|
-
|
-
|
2
|
-
|
35
|
|
3.7 Bal Üretim
Durumunun Belirlenmesi
Havza
genelinde esas gelirini arıcılıktan elde eden 38 hane yer almakta olup, 4400
arı kovanı bulunmaktadır. Ortalama bal üretimi kovan başına 21 kg olarak
belirlenmiştir (Tablo 11).
Tablo
11. Karanfilli havzasında yer alan köylerde bal üretim durumu
Köyler
|
Toplam/
Ortalama
|
||||||
Akpınar
|
Cevizli
|
Elmalı
|
Karabayır
|
Kirazlıyayla
|
Taşçılar
|
||
Esas Geliri
Arıcılık Olan Hane Sayısı
|
2
|
2
|
20
|
2
|
5
|
7
|
38
|
Kovan Sayısı
|
500
|
400
|
1000
|
100
|
400
|
2000
|
4400
|
Verim
(kg/kovan)
|
20
|
20
|
18
|
20
|
18
|
30
|
21
|
3.8 Pazarlanan
Ürün Çeşidi ve Miktarının Belirlenmesi
Havzada 2016 yılında 29 ton ceviz, 45 ton kiraz, 450 ton
domates, 185 ton fasulye ve 600 ton patates satışa sunulmuştur. Havzada pazarlanan ürünler arasında bal
önemli bir yere sahiptir (Tablo 12).
Tablo 12. Karanfilli havzasında yer alan köylerden pazarlanan
bitkisel ürünlerin durumu
Pazarlanan
Ürünler
|
Köyler
|
Toplam (ton)
|
|||||||
Akpınar
|
Cevizli
|
Elmalı
|
Emecik
|
Karabayır
|
Kirazlıyayla
|
Sarıkavak
|
Taşçılar
|
||
Domates
|
-
|
-
|
300
|
-
|
150
|
-
|
-
|
-
|
450
|
Fasulye
|
-
|
40
|
75
|
50
|
-
|
-
|
20
|
-
|
185
|
Nohut
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
1
|
-
|
-
|
1
|
Patates
|
-
|
-
|
-
|
100
|
-
|
-
|
500
|
-
|
600
|
Ceviz
|
4,5
|
8
|
7,5
|
-
|
-
|
4
|
-
|
5
|
29
|
Kiraz
|
45
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
45
|
Bal
|
9
|
7
|
15
|
-
|
1,5
|
6
|
-
|
40
|
78,5
|
Toplam
|
58,5
|
55
|
397,5
|
150
|
151,5
|
11
|
520
|
45
|
1388,5
|
3.9 Gelir Kaynakları Dağılımının Belirlenmesi
Sosyal
ve ekonomik refahın önemli ve temel dayanaklarından biri gelir miktarı ve gelir
kaynakları dağılımıdır. Karanfilli havzasında yer alan köylerin ve köy
sakinlerinin hangi sektörlerden gelir elde ettiği belirlenmiştir. Bu amaçla
tarım, hayvancılık ve çalışan/emekli başlıkları altında sektörel dağılımlar
ortaya konmuştur (Tablo 13).
Tablo
13. Karanfilli havzasında yer alan köylerin sektörel ölçekte gelir kaynakları
dağılımı
Köy Adı
|
Toplam Hane
Sayısı
|
Tarım
(Bitkisel Üretim)
|
Hayvancılık
|
Çalışan/Emekli
|
|||
Hane Sayısı
|
%
|
Hane Sayısı
|
%
|
Hane Sayısı
|
%
|
||
Akpınar
|
200
|
70
|
% 35,0
|
30
|
% 15,0
|
160
|
% 80,0
|
Cevizli
|
350
|
150
|
% 42,9
|
100
|
% 28,6
|
200
|
% 57,1
|
Elmalı
|
400
|
150
|
% 37,5
|
100
|
% 25,0
|
250
|
% 62,5
|
Emecik
|
120
|
100
|
% 83,3
|
20
|
% 16,7
|
100
|
% 83,3
|
Karabayır
|
300
|
120
|
% 40,0
|
50
|
% 16,7
|
250
|
% 83,3
|
Kirazlıyayla
|
640
|
150
|
% 23,4
|
250
|
% 39,1
|
450
|
% 70,3
|
Sarıkavak
|
120
|
40
|
% 33,3
|
30
|
% 25,0
|
75
|
% 62,5
|
Taşçılar
|
150
|
30
|
% 20,0
|
80
|
% 53,3
|
110
|
% 73,3
|
TOPLAM
|
2.280
|
810
|
% 39,4
|
660
|
% 27,4
|
1.595
|
% 71,6
|
4 Sonuçlar ve Tartışma
Karanfilli
Havzası’nda devamlı ikamet eden nüfus 5639 kişi olup (Tablo 2), km2’ye düşen kişi
sayısı 21,85’tir. Havza genelinin büyük bir kısmının içinde yer aldığı Denizli
ilinde kırsal alan miktarı yaklaşık 10500 km2’dir (Partigöç 2018). 2012
yılında Denizli kırsalında yaşayan kişi sayısı (Yılmaz 2015) dikkate
alındığında; km2’ye düşen kişi miktarı yaklaşık 26,6’dır. Havza
nüfusunun Denizli kırsal ortalamasının altında olduğu görülmektedir. Buna
rağmen havzada 1985-2015 arasındaki nüfus azalması - % 23,2 (Tablo 3) olarak
gerçekleşmiştir. 1985-2012 yılları arasındaki kırsal kesim Türkiye
ortalamasının - % 27,8 olduğu dikkate alınırsa, Karanfilli havzası Türkiye
ortalamasından daha az nüfus kaybına uğramıştır.
Karanfilli
havzasında okuryazar oranı erkek ve kadınlarda sırasıyla yaklaşık %96 ve % 93
civarındadır (Tablo 4). 2016 yılı okuryazar oranı Türkiye ortalamasının
erkeklerde % 98,4 kadınlarda % 91,5 olduğu dikkate alındığında (TUİK 2018a);
havzada erkeklerin Türkiye ortalamasının altında, kadınların ise Türkiye
ortalamasının üzerinde okuma yazma oranına sahip olduğu görülmektedir.
Karanfilli
havzasında enerji kullanımı odun ve kömür ağırlıklı olmasına rağmen, güneş
enerjisi de % 80 oranında kullanılan enerji kaynakları arasındadır (Tablo 5).
Havzanın tamamında elektrik, şebeke suyu ve internet bulunmaktadır (Tablo 6).
Günlük toplu ulaşım mümkün olup, tüm köylerde köy içi yollar kilit
taş-stabilize, köy ana yolu ise asfalt yol kalitesine sahiptir. Tüm köylerde fosseptik
olmasına rağmen kanalizasyon sisteminin olmaması bir eksiklik olarak
değerlendirilebilir (Tablo 6).
Karanfilli
havzasında kişi başına düşen ortalama küçükbaş ve büyükbaş hayvan sayısı sırasıyla
0,87 ve 0,48 olup (Tablo 7); bu ortalama 2017 itibarı ile 0,55 ve 0,2 olan Türkiye
genelinde kişi başına düşen küçükbaş-büyükbaş hayvan miktarının üzerindedir
(TUİK 2018b). Havzada büyükbaş hayvan sayısının küçükbaş hayvan sayısına oranı,
Denizli ortalamasının üzerindedir (Doruk ve Bozdeveci 2017). Bu açıdan et ve
süt üretimi daha yüksek olan kültür ırkı büyükbaş hayvanlar daha fazla tercih
edilerek, büyükbaş hayvancılığının daha da geliştirilebileceği öngörülmektedir.
Havzanın %
2,52’lik kesiminde sulu tarım yapılırken; % 5,77’lik kesiminde kuru tarım
yapılmaktadır (Tablo 8). Karanfilli havzasında üretilen yem bitkisi miktarı
(Tablo 9), 2013 yılında Denizli ili genelinde üretilen toplam yem bitkisinin %
0,47’sini oluşturmaktadır. Karanfilli havzasında yem bitkisi üretilen alan 230
hektar olup, Denizli ili genelinde yem üretilen alanın % 0,08’ini
oluşturmaktadır. Alan/ürün miktarı oranı dikkate alındığında yem bitkisi
üretimi havza için desteklenebilecek diğer bir ürün olabilir. Öte yandan
Karanfilli havzasında üretilen tahıl miktarı (Tablo 10) Denizli genelinin % 0,04’ünü
meydana getirmektedir (TUİK 2013). Tarım yapılan bu alanlardan elde edilen
ürünlerden bazıları pazarlanarak gelir elde edilmektedir. Pazarlaması yapılan
tarım ürünleri toplamı 2016 yılında 1310 tonu bulmuştur (Tablo 12). Bunun
yanında havzada bal üretimi de önemli bir yer tutmaktadır (Tablo 11). Nitekim
Karanfilli havzasında elde edilen toplam bal miktarı, Denizli genelinde
üretilen toplam bal miktarının % 5,7’sine denk gelmektedir (TUİK 2013). 2016
yılında pazarlanan bal 78,5 ton olup (Tablo 12); bu miktar 2013 yılı Denizli
genelinde üretilen balın % 4,84’ünü karşılamaktadır (TUİK 2013).
Karanfilli
havzasında yaşayanların ana gelir kaynağını tarım, hayvancılık ve
çalışma/emeklilik sektörleri oluşturmaktadır (Tablo 13). Havza genelinde % 39
oranında tarım ürünlerinden gelir elde edilirken, %27 oranında hayvan ve hayvan
ürünlerinden gelir elde edilmektedir. En büyük gelir kalemini hizmet-çalışma/emeklilik
% 71 oranla oluşturmaktadır. Ancak süreç, hizmet-çalışma sektörüne yönelimin
artması eğilimi göstermektedir. Havzada bazı ailelerin birden fazla sektörden
geliri olduğu görülse de; bu durum hizmet/çalışma sektörüne yönelim sürecinde,
tarım ve hayvancılığın kan kaybetmesi ve her ihtimale karşı tarım ve
hayvancılığın bu geçiş sürecinde gelir getirici bir alternatif olarak görülmesi
şeklinde yorumlanabilir.
Karanfilli
havzasında temel sorunun göç olduğu görülmektedir. Buna karşılık ulaşım, üstyapı
ve sosyal koşullar ile tarım-hayvancılık olanaklarının iyi olması havzada
yaşayanlar açısından mevcut avantajlar olarak değerlendirilebilir. Sosyal
olanakların artması havzada yaşayan genç kesimin göç etmesini önleyememektedir.
Göç olgusunda ekonomik gelirin ve şehir/kent olgusunun daha belirleyici olduğu
görülmektedir. Göçün azaltılması noktasında; havzada özellikle yem bitkisi
üretimi, büyükbaş hayvancılık ve bal üretimi desteklenebilir. Bu noktada gelir
artırıcı projelerle havzada yaşayanların ekonomik refah seviyeleri
artırılabilirse, göçün azalabileceği öngörülmektedir.
Teşekkür
Bu
çalışma Orman ve Su İşleri Bakanlığı Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel
Müdürlüğü tarafından proje kapsamında desteklenmiştir.
Kaynaklar
Berhanu,
Y, Tesfa, M, Bekele, M. (2015) Assessment of Climate Variability Context and
Local Farmers’ Adaptation Strategies in Halaba Special Woreda, Ethiopia, International
Journal of Environmental Monitoring and Protection, Volume 2(5), pp 84-93.
Castro,
A.J, Vaughn, C.C., Julian, J.P., Garcia-Llorente, M. (2016) Social Demand for
Ecosystem Services and Implications for Watershed Management, JAWRA, Volume 52
(1), pp. 209-221. DOI 10.1111/1752-1688.12379
Cochran,
W.G. (1977) Sampling Techniques, 3d ed. New York: John Wiley & Sons
Copeland,
O.L. (1961) Watershed Management and Reservoir Life, Journal-American Water
Works Association, Volume 53 (5), pp. 569-578.
Doruk,
İ., Bozdeveci, A. (2017) Denizli İlinin Kırsal Kesimlerinde Hayvansal Kaynaklı
Atıklardan Biyogaz Potansiyelinin Belirlenmesi, Iğdır Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt 7 (3), s 181-186. DOI: 10.21597/jist.2017.176
Hibbard,
M., Senkyr, L., Webb, M. (2015) Multifunctional Rural Regional Development:
Evidence from the John Day Watershed in Oregon, Journal of Planning Education
and Research, Volume 35 (1), pp. 51-62. DOI: 10.1177/0739456X14560572
Kerr,
J. (2002) Watershed Development, Environmental Services, and Poverty
Alleviation in India, World Development, Volume 30 (8) pp. 1387-1400. DOI: 10.1016/S0305-750X(02)00042-6
Liu,
H., Benoit, G., Liu, T., Liu, Y., Guo, H. (2015) An Integrated System Dynamics
Model Developed for Managing Lake Water Quality at the Watershed Scale, Journal
of Environmental Management, Volume 155, pp. 11-23. DOI:
10.1016/j.jenvman.2015.02.046
Partigöç,
N.S. (2018) Kentleşme Sürecinde Kırsal Alanların Mekansal Değişimi ve Dönüşümü:
Denizli Kenti Örneği, Bilişim Teknolojileri Dergisi, Cilt 11 (1), ss. 89-98.
DOI: 10.17671/gazibtd.347729
Ouintas-Soriano,
C., Brandt, J.S., Running, K., Baxter, C.V., Gibson, D.M., Narducci, J.,
Castro, A.J. (2018) Social-ecological systems influence ecosystem service
perception: a Programme on Ecosystem Change and Society (PECS) analysis,
Ecology and Society, Volume 23 (3): 3. DOI 10.5751/ES-10226-230303
Reddy,
V.R.,Saharawat, Y.S., George, B. (2017) Watershed Management in South Asia: A
Synoptic Review, Journal of Hydrology, Volume 551, pp. 4-13. DOI: 10.1016/j.jhydrol.2017.05.043
Rodriguez-Caballero,
E., Castro, A.J., Chamizo, S., Ouintas-Soriano, C., Garcia-Llorente,
M., Canton, Y., Weber, B. (2017) Ecosystem services provided by biocrusts: From
ecosystem functions to social values, Journal of Arid Environments, In Press.
DOI 10.1016/j.jaridenv.2017.09.005
Sanchez,
G.M., Nejadhashemi, A.P., Zhang, Z., Woznicki, S.A., Habron, G.,
Marquart-Pyatt, S., Shortridge, A. (2014) Development of A Socio-ecological
Environmental Justice Model for Watershed-based Management, Journal of
Hydrology, Volume 518, Part A, pp 162-177. DOI: 10.1016/j.jhydrol.2013.08.014
TUİK
(2013) Seçilmiş Göstergelerle Denizli, Yayın No: 4198, ISSN 1307-0894,176
sayfa.
TUİK
(2018a) İstatistiklerle Kadın, 2017, Haber Bülteni, Sayı 27594.
TUİK
(2018b) Hayvansal Üretim İstatistikleri, 2017, Haber Bülteni, Sayı 27704.
URL
1 (2015) http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul, Erişim Tarihi;
15.09.2016
URL
2 (2016) http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp, Erişim Tarihi; 15.09.2016
Yılmaz,
M. (2015) Türkiye’de Kırsal Nüfusun Değişimi ve İllere Göre Dağılımı
(1980-2012), Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı 33, ss. 161-188. DOI:
10.17295/dcd.71070
Yorumlar
Yorum Gönder